Avrupa Birliği (AB) Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinden bu yana daha sık birliği genişletme mesajı vermeye başladı. Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel ve Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen genişleme için 2030’u gösteriyor. Birliğe katılmasın en olası adaylar Arnavutluk, Bosna Hersek, Karadağ, Kosova, Kuzey Makedonya, Sırbistan, Ukrayna ve Moldova. Avrupa Komisyonu geçen ayki 2023 Genişleme Raporu’nda Ukrayna ve Moldova’nın birliğe katılım müzakerelerinin başlaması gerektiğini belirtti, Saraybosna hazır olduğunda Bosna Hersek ile katılım müzakerelerine başlamaya destek verileceğini bildirdi. Gürcistan’a da aday ülke statüsü verildi. Ne var ki üyeliğe talip olduğunu sıkça dile getiren Türkiye’ye kapıların kapalı olduğu her seferinde hatırlatılıyor.

Bu hafta AB’ye üye 27 ülkenin liderleri Brüksel’deki zirvede Ukrayna ile müzakerelerin başlatılmasını tartışacak. Macaristan Başbakanı Viktor Orban Ukrayna’nın alınmasına karşı olduğunu defalarca söylemişti.

Erdoğan ‘Avrupa Birliği’ diye yola çıktı ama rotayı Bahçeli’ye çevirdi

Ukrayna’yı “dünyanın en yozlaşmış ülkelerinden biri” olmakla suçlayan Orban Budapeşte’nin müzakere kararını veto edeceğini peşin peşin söyledi. Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba ise asıl müzakerelerin başlamamasının birliğe katılmaya çalışan Ukrayna için “yıkıcı sonuçları” olacağını söylüyor. Diğer Avrupa ülkelerinin aksine Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile ilişkilerini kesmeyen Orban AB’nin Ukrayna’ya ek yardıma da karşı ve Avrupa’nın önce iç sorunlarıyla ilgilenmesini istiyor.

AVRUPALILARIN POTANSİYEL ÜYELERE BAKIŞI

Peki Avrupalılar bu genişleme planını nasıl değerlendiriyor? Yapılan yeni ankete göre Avrupalılar maliyet ve risklere rağmen Ukrayna’nın AB’ye katılması fikrine sıcak bakıyor, bloğun Gürcistan ve Batı Balkan ülkelerini de kapsayacak şekilde genişlemesi fikrine de ılımlı yaklaşıyor.

Avrupa Dış İlişkiler Konseyi (ECFR) tarafından altı AB üye ülkesinde yapılan kamuoyu yoklamalarında Ukrayna, Moldova ve Karadağ’ın adaylığına büyük ölçüde destek verilse de ekonomi ve güvenlik açısından duyulan endişeler de dile getirildi. Arnavutluk, Bosna, Gürcistan, Kosova, Kuzey Makedonya ve Sırbistan’ın birliğe katılma ihtimali biraz soğuk karşılandı. Ama en büyük itiraz Türkiye’nin üyelik talebine geldi.

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan temmuz ayındaki Vilnius zirvesi için yola çıkarken “50 yılı aşkın zamandır Avrupa Birliği kapısında bekletilen bir Türkiye var” diyerek İsveç’in NATO üyeliğine karşılık AB üyeliğini şart koşmuştu. Ne var ki bunu takip eden süreçte Avrupa hem yayınladığı Türkiye raporunda Türkiye’nin AB üyeliğinin mevcut koşullarda mümkün olmayacağını söyleyerek, hem de 2024 Çalışma Raporu’nda Türkiye’den hiç bahsetmeyerek üyeliğin önünün tıkalı olduğunu birçok kez vurguladı. Türkiye Dışişleri Bakanlığı ise bu tavrı her defasında kınadı.

Bu haftaki zirvede Ukrayna ve diğerlerinin üyeliğe giden yolları üzerinde durulacak olsa da, bunun tam olarak nasıl başarılacağı tartışmalarının “henüz başlamadığını” söyleyen ECFR kıdemli politika uzmanı Piotr Buras “Brüksel’den gelen jeopolitik söylemler üye devletlerde genişlemenin olası sonuçlarına dair endişeleri ve AB’nin yeni üyelerle kaynaşma kabiliyetine dair şüpheciliği maskeliyor” dedi.

Burası bir zaman çizelgesi belirlenmesinin AB içi reformlara alan tanıyacağını ve kamuoyuna genişlemenin neden gerekli olduğunu göstereceğini söylerken ECFR’nin bir diğer mensubu Engjellushe Morina bu haftaki zirvenin “yakın AB tarihinin en önemli zirvesi” olabileceğini söyledi.

- Anket sonuçlarına göre Ukrayna’nın üyeliğine en büyük destek Danimarka (yüzde 50) ve Polonya’dan (yüzde 47) gelirken Romanya (yüzde 32), Almanya (yüzde 37’si destek veriyor, yüzde 39’u karşı) ve Fransa (yüzde 29’u destek veriyor, yüzde 35’i karşı) oranları Avrupa’nın bu konuda bölündüğünü gösteriyor. Avusturya ise Ukrayna’nın üyeliğine yüzde 52 oranında karşı çıkmış.

- Katılımcıların yüzde 45’i Ukrayna’nın AB’ye katılmasının birliğin güvenliğini olumsuz etkileyeceğini düşünürken yüzde 25’i olumlu olacağı görüşünde, yüzde 39 ise Kiev’in birliğe katılmasının kendi ülkesinin güvenliğini olumsuz etkileyeceğini düşünüyor.

- Birçok Avrupalı Ukrayna’nın üyeliğinin birliğe ekonomik bir faydası olmayacağını düşünüyor. Polonyalı katılımcıların yüzde 43’ü ve Romanyalıların yüzde 37’si bu katılımın AB ekonomisi için olumlu olacağı görüşündeyken Danimarka’da yüzde 54 ve Avusturya’da yüzde 46 AB’nin üstüne yeni yük bineceğini düşünüyor.

Genişlemenin AB’nin dünyadaki siyasi gücü üzerindeki etkisi konusunda da endişeler var.

- Polonya ve Danimarka bu konuda en iyimser ülkeler; sırasıyla yüzde 43’ü ve yüzde 35’i Ukrayna’nın katılımının siyasi etkilerinin olumlu olacağına inanıyor. Avusturya (yüzde 42) ve Almanya’daki (yüzde 32) yaygın görüş Ukrayna’nın üyeliğinin AB’nin dünyadaki siyasi gücünü azaltacağı yönünde, Fransa ve Romanya’da ise daha eşit bir dağılım var.

ECFR genişleme konusunda “eski” ve “yeni” AB ülkeleri arasındaki net ayrımı da tespit etmiş.

- Avusturya (yüzde 53), Almanya (yüzde 50) ve Fransa’daki (yüzde 44) katılımcılar AB’nin yeni üye kabul etmemesi gerektiğini en çok düşünen ülkeler.

- Buna karşılık Romanya’da yüzde 51’lik çoğunluk ve Polonya’daki katılımcıların yüzde 48’i AB’nin genişlemesi gerektiğini düşünüyor. Birliğin eski üyesi Danimarka’da ise katılımcıların yalnızca yüzde 37’si acil genişlemeye karşı çıkıyor.

- Ankete katılanların yüzde 51’i Türkiye’nin AB’ye katılması fikrine karşı çıkarken her beş katılımcıdan biri Türkiye’nin üyeliği meselesinde adım atılmasını destekliyor. Yüzde 29 ise konuyla ilgilenmediğini, bilgi sahibi olmadığını söylüyor.

Avrupalılar; Arnavutluk, Bosna Hersek, Kosova, Gürcistan, Moldova, Karadağ, Kuzey Makedonya ve Sırbistan’ın üyeliğine aşırı sıcak bakmıyor. Sekiz ülkenin üyeliğine toptan destek yüzde 30’un altında kaldı.

- Kosova yüzde 20 evet, yüzde 37 hayır; Arnavutluk yüzde 24 evet, yüzde 35 hayır; Sırbistan yüzde 25< evet, yüzde 35 hayır ve Gürcistan yüzde 25 evet, yüzde 31 hayır oy aldı.

- Kuzey Makedonya yüzde 26 evet, yüzde 27 hayır; Bosna Hersek yüzde 28 evet, yüzde 29 hayır ise daha dengeli bir bölünmeye sahipken Moldova’nın üyeliği yüzde 30’a yüzde 28 , Karadağ’ınki yüzde 30’a yüzde 25 oranında desteklendi.