Her yıl dünya çapında milyonlarca insan aşırı doğa olaylarının neden olduğu felaketlerden zarar görüyor. Ancak ister deprem, ister fırtına ya da sel olsun, bir doğa olayının afete dönüşme riski sadece kısmen doğa olayının şiddetine bağlı.

Sosyal çerçeve koşulları ve bir afet durumunda hızlı tepki vermeye ve yardım sağlamaya yönelik yapılar da aynı derecede önemli. Örneğin altyapı ağı ne kadar kırılgan, aşırı yoksulluk ve eşitsizlik düzeyi ne kadar yüksek ve kamu sağlık sistemine erişim ne kadar zayıfsa, toplum doğal afetlere karşı o kadar savunmasız demektir. Aşırı doğa olayları doğrudan önlenemez, ancak ülkeler yoksulluk ve açlıkla mücadele ederek, eğitim ve sağlığı güçlendirerek ve ihtiyati tedbirler alarak afet riskini azaltabilir. Depreme dayanıklı binalar inşa eden, erken uyarı sistemleri kuran ve kullanan, iklim ve çevrenin korunmasına yatırım yapan ülkeler aşırı doğa olaylarına karşı daha donanımlı hale gelirler.

Almanya'da ve Türkiye'de durum ne?

WorldRiskIndex 2024, dünya nüfusunun yüzde 99'undan fazlasını kapsayan 193 ülke için afet riskini değerlendirdi. Bilinen risk noktaları hala Amerika ve Asya'da olsa da, rapor riskin uzun vadede iklime duyarlı ve yüksek kırılganlığa sahip ülkelere doğru kaydığını gösteriyor.

Almanya sıralamada 4.10 risk puanı ile 98. sırada yer alıp, küresel orta sıralarda kalmaya devam ediyor. Bu durum, riskin en aza indirilmesi için kapsamlı çabalara duyulan ihtiyacın altını çiziyor.

Türkiye ise 14.48 risk puanıyla 35. sırada yer alarak, "yüksek riskli" ülkeler arasında bulunuyor. Türkiye'nin bu riskleri en aza indirmesi için kapsamlı bir çabasının bulunmaması dikkat çekiyor.

Meksika, Rusya, Hindistan gibi ülkeler de yüksek risk altında bulunuyor.

İşte o harita ve 35. sıradaki Türkiye ile 98. sıradaki Almanya'nın konumları:

Nasıl hesaplanıyor

Yıllık yayınlar önemli bir konuya odaklanmakta ve WorldRiskIndex'i içermekte. Rapor 2018 yılından bu yana Bochum Ruhr Üniversitesi Uluslararası Barış Hukuku ve İnsancıl Hukuk Enstitüsü (IFHV) ile işbirliği içinde yayınlanıyor. WorldRiskReport; doğa olayları, iklim değişikliği, kalkınma ve hazırlık arasındaki bağlantıların küresel düzeyde analiz edilmesine yardımcı olmayı ve yardım önlemleri, politika ve raporlama için ileriye dönük sonuçlar çıkarmayı amaçlıyor.

WorldRiskIndex, dünya çapında 193 ülke için aşırı doğal olaylar ve olumsuz iklim değişikliği etkilerinden kaynaklanan afet riskini gösteriyor. Ülke başına maruziyet ve zarar görebilirliğin geometrik ortalaması olarak hesaplanır. Maruziyet; depremler, tsunamiler, kıyı ve nehir taşkınları, kasırgalar, kuraklıklar ve deniz seviyesinin yükselmesinden kaynaklanan nüfus riskini temsil ediyor. Kırılganlık ise sosyal alanı temsil eder ve üç boyuttan oluşur:

Savunmasızlık, bir toplumun aşırı doğal olaylardan zarar görme ve afet durumuna düşme genel olasılığını artıran yapısal özelliklerini ve çerçeve koşullarını tanımlar.

Başa çıkma, toplumların doğal tehlikelerin ve iklim değişikliğinin olumsuz etkilerine resmi veya gayri resmi faaliyetler şeklinde doğrudan eylem ve mevcut kaynaklar yoluyla karşı koymak ve bir olayın hemen ardından zararı en aza indirmek için çeşitli yetenek ve önlemleri içerir.

Başa çıkma kapasitelerinin aksine, uyum, gelecekteki olumsuz etkilere karşı koymak, bunları hafifletmek veya özellikle önlemek amacıyla sosyal yapılarda ve sistemlerde öngörülen değişiklikleri gerçekleştirmeyi amaçlayan uzun vadeli süreçleri ve stratejileri ifade eder.

WorldRiskIndex'in modüler yapıya sahip temel modeli, Birleşmiş Milletler Üniversitesi Çevre ve İnsan Güvenliği Enstitüsü ile birlikte geliştirildi. Ruhr-Universität Bochum'daki Uluslararası Barış Hukuku ve İnsancıl Hukuk Enstitüsü 2018'den bu yana hesaplamayı devraldı ve modeli kavramsal ve metodolojik olarak sürekli geliştirdi. WorldRiskIndex, 2022 yılından bu yana, dünya çapında kamuya açık veri tabanlarından elde edilen 100 göstergeyi içeren tamamen revize edilmiş bir modelle yayınlanıyor. Birleşmiş Milletler'in 193 üye ülkesinin tamamı ilk kez dahil edildi. WorldRiskIndex'in amaçlarından biri karar vericilere hızlı yönlendirme sağlamak ve afet riskinin azaltılması için eylem alanlarını vurgulamak.

ARTI49